27 lutego br. ruszyła piąta odsłona wspólnej kampanii edukacyjnej Krajowej Administracji Skarbowej, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Policji oraz Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin przeciwko nielegalnym, w tym podrobionym środkom ochrony roślin – pod hasłem Kupując podróbki, tracisz wiele razy!

Za kilka tygodni rolnicy rozpoczną nowy, pełen wyzwań sezon prac polowych. Tymczasem planują uprawy oraz zakup niezbędnych środków ochrony roślin. Niestety, poszukiwania oszczędności w kosztach uprawy mogą nieść ze sobą ryzyko związane z obecnością podrobionych produktów. Taki towar można znaleźć na stronach internetowych oraz u obwoźnych sprzedawców, którzy kuszą niskimi cenami. Należy jednak pamiętać, że sprzedaż i dystrybucja środków ochrony roślin poza stałym punktem sprzedaży jest zabroniona. Również samodzielne sprowadzanie produktów z zagranicy bez zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest nielegalne.

Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin oraz firmy zrzeszone w stowarzyszeniu co roku konsekwentnie przypominają o problemie. Zwracają uwagę rolników na to, że potencjalna oszczędność może przerodzić się w poważne koszty. Może być to z jednej strony utrata plonu, zatrucie gleby, wód gruntowych, utrata dopłat i konieczność utylizacji uprawy. Z drugiej strony rolnik, któremu organy ścigania udowodnią, że stosował podrobione środki ochrony roślin, będzie również ponosił odpowiedzialność karną.

„Wycofywanie substancji aktywnych na poziomie unijnym, a w konsekwencji zmniejszona paleta dostępnych środków ochrony roślin to idealna okazja dla przestępców i jedna z przyczyn pojawiania się na rynku podrobionych produktów. Nielegalne oferty podszywające się pod markowe produkty często dotyczą substancji, którym wygasło pozwolenie na stosowanie. Sygnałami ostrzegawczymi dla rolnika mogą też być znacząco niska cena lub wysokie rabaty. Pamiętajmy, stosowanie oryginalnych środków ochrony roślin to pierwszy krok do zrównoważonego, odpowiedzialnego rolnictwa” – mówi Marcin Mucha, dyrektor Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin.

Czy można uchronić się przed zakupem nielegalnych lub podrobionych śor?

Komisja Europejska i Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej szacują, że co siódme opakowanie środka ochrony roślin w Europie może być podrobione. Atrakcyjne oferty na aukcjach internetowych, od sąsiadów czy obwoźnych sprzedawców powinny obudzić czujność rolnika, zwłaszcza jeśli pochodzą one zza granicy i wyróżnia je niska cena. Rolnik powinien także pamiętać, że nie należy samemu sprowadzać środków ochrony roślin zza granicy bez stosownych zezwoleń MRiRW. 

Zainaugurowana w 2019 roku wspólna kampania edukacyjna Krajowej Administracji Skarbowej, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin koncentrowała się właśnie m.in. na edukacji rolników na temat legalnych źródeł zakupu środków ochrony roślin. W ramach dotychczasowych działań rozdystrybuowanych zostało 85 000 folderów oraz plakatów w 16 Wojewódzkich Inspektoratach Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz w 8 Urzędach Celno-Skarbowych. W bieżącym roku akcja także prowadzona będzie w 16 Wojewódzkich Inspektorach Ochrony Roślin i Nasiennictwa i 16 Urzędach Celno-Skarbowych, w tym w granicznych oddziałach celnych, np. na przejściach drogowych, lotniskach.

W tym roku w ramach kampanii, we współpracy z Europejskim Stowarzyszeniem Ochrony Roślin (CropLife Europe), stworzono także animację edukacyjną „Pomóż powstrzymać rozpowszechnianie nielegalnych i podrabianych środków ochrony roślin” przypominającą rolnikom, że to oni podejmują decyzję. W filmie pokazano m.in. wszystkie niezbędne elementy, które pomogą odróżnić produkt podrobiony od oryginalnego środka ochrony roślin. Film można obejrzeć na kanale YouTube PSOR. Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin przygotowało także dla rolników specjalną checklistę, jak rozpoznać, czy sprzedawca działa zgodnie z prawem. Można ją znaleźć na stronie www.bezpiecznauprawa.org.

Podrobione środki ochrony roślin przypominają oryginalne produkty wyłącznie w zewnętrznej warstwie opakowania. Natomiast w składzie podróbek mogą być zawarte toksyczne substancje, które nigdy nie przeszłyby restrykcyjnych badań rejestracyjnych. Może nie być w nich w ogóle substancji czynnej albo może być ich kilka. Etykieta podrobionego środka, skopiowana nielegalnie z oryginalnego produktu, nie odzwierciedla zawartości opakowania. Trzeba pamiętać, że w przypadku środków ochrony roślin każda, nawet najdrobniejsza zmiana składu, czyni poważną różnicę. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, jak bardzo skrupulatnie zbadane i sprawdzane są oryginalne środki ochrony roślin zanim znajdą się na rynku.

„Wszystkie sklepy i hurtownie prowadzące sprzedaż środków ochrony roślin zarejestrowane są przez wojewódzkie inspektoraty. Łatwo jest zweryfikować czy dany podmiot działa legalnie. Można to zrobić poprzez strony internetowe inspektoratów lub telefoniczne. Zachęcamy rolników, aby każdorazowo weryfikowali wszelkie specjalne okazje – szczególnie, gdy wcześniej nie kupowali środków od tego konkretnego sprzedawcy” – podkreśla Joanna Tumińska, Dyrektor w Głównym Inspektoracie Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Źródłem nielegalnych środków ochrony roślin w Polsce jest najczęściej import. Dlatego też kluczowa w walce z podróbkami jest współpraca sektora rządowego i prywatnego oraz instytucji państwowych na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej. Istotną rolę w działaniach prewencyjnych odgrywa KAS. Dzięki skutecznym kontrolom w 2022 roku Krajowa Administracja Skarbowa udaremniła wprowadzenie na rynek ponad jednej tony (1021,23 kg/L) środków ochrony roślin pochodzących z przemytu.

„Współpraca pomiędzy Krajową Administracją Skarbową, Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Policją oraz producentami prowadzi do większej skuteczności w walce z nielegalnymi pestycydami. Stosowanie podrabianych i nielegalnych pestycydów może mieć poważne skutki dla środowiska oraz zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów. Celem naszej współpracy jest edukacja rolników, ale też zwiększenie presji na osoby wprowadzające na rynek nielegalne środki i skuteczne zniechęcenie ich do tego procederu. Dlatego KAS kolejny raz angażuje się we wspólną kampanię edukacyjną” – mówi sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, szef Krajowej Administracji Skarbowej mł. insp. Bartosz Zbaraszczuk.

Jednym z ustawowych zadań Policji jest inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie przestępstwom, wykroczeniom oraz zjawiskom kryminogennym. Nieprawidłowości związane ze środkami ochrony roślin mogą prowadzić do naruszenia przepisów administracyjnych, jak również karnych wskazanych w Ustawie Kodeks karny i ustawach szczególnych. Zjawisko obrotu nielegalnymi środkami ochrony roślin jest objęte zainteresowaniem Policji. Współpraca Policji z innymi służbami i organami kontrolnymi prowadzi do ograniczenia szarej strefy nielegalnego obrotu środkami ochrony roślin. Gotowość Policji do dalszego współdziałania w zakresie przeciwdziałania przestępczości dotyczącej wprowadzenia do obrotu nielegalnych, w tym podrobionych środków ochrony roślin została potwierdzona zawarciem w dniu 24.01.2022 r. porozumienia pomiędzy Głównym Inspektorem Ochrony Roślin i Nasiennictwa a Komendantem Głównym Policji. Porozumienie określa szczegółowe zasady i procedury prowadzenia współpracy Policji z PIORiN, co ma zasadnicze znaczenie dla skutecznej walki z przestępczością w obszarze obrotu nielegalnymi preparatami.

„Ważnym działaniem Policji i innych służb jest udział w międzynarodowej Operacji SILVER AXE koordynowanej przez EUROPOL, przy wsparciu Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), Komisji Europejskiej (DG SANTE) oraz Europejskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin (CLE) ukierunkowanej na wyeliminowanie z rynku krajowego i europejskiego nielegalnych, w tym podrobionych środków ochrony roślin. Ponadto Policja prowadzi wspólnie z PIORiN i innymi służbami cykliczne działania na terenie targowisk przygranicznych mające na celu wyeliminowanie z rynku zafałszowanych lub niespełniających norm środków ochrony roślin” – poinformował przedstawiciel Biura Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej Komendy Głównej Policji.

Kompendium wiedzy na temat oryginalnych środków ochrony roślin, a także odpowiedzialnego oraz zgodnego z prawem zakupu i stosowania środków ochrony roślin znajduje się na stronie internetowej http://bezpiecznauprawa.org/kampania/